“TÜRK’’İSMİ NEREDEN GELİYOR?

Yusuf Ziya ERARSLAN

YABANCI KAYNAKLARINDA ‘TÜRK’

Tarihte “Türk” adına birçok manalar verilmiştir. Göktürk Devri’ndeki Sui-Ģu adlı Çin kaynağına göre, T‟u-küe, Türk dilinde miğfer manasına gelir.  Çünkü Türkler adlarını, Altay bölgesinde, eteklerinde oturdukları, miğfer biçiminde yükselen dağın şeklinden almışlardır. (58)

Hunlar ve Türkler hakkındaki büyük eserini 1756-1758'de yazmış olan ‘’De Guignes‟ten beri (59) Orta Asya tarihi ile meşgul olan Batılı bilginlerden çoğu “Türk” sözünün miğfer demek olduğu hususundaki Çin tefsirine ehemmiyet vermiş ve kendi açılarından bu kaydı izaha çalışmışlardır:

 J. Klaproth (1826) T‟u-küe‟yi“takye” ile (60) J. Schmidt (1824) “dugulga” (miğfer) ile (61)Gobelentz (1837) ve Schott (1849) Farsça “targ” (miğfer) (62) ile, J. J. Hess (1918), Türklerin silah imalatçısı bir kavim olduğunu ileri sürerek, keza “targ” ile, B. Munk†csi (1921) “Dugulga”nın aslı olduğunu iddia ettiği T‟u-küe (kendisine göre doğru okunuş: Tu-lu-ke) sözünü yine “miğfer” ile münasebete getirmiş (63) S. W. Koelle “Türk” kelimesinin kökünü tur-, tir- addederek, bunu “çekmek, cezbetmek” manasına bağlamış, (64) kelimenin aslının “Turku” olduğunu beyan eden K. Fink, bunun “İskit” dilinde “Deniz kıyısında oturan adam” manasında olduğunu ileri sürmüştür. (65)

İSLAM KAYNAKLARINDA ‘TÜRK’

İslam kaynaklarında da bunlara benzer garip izahlara tesadüf olunur. İbn al-FakNh al-Hamadini‟ye(ôlm. 930‟a doğru) göre (66) Türkler, Ye‟cüc-Me‟cüc seddinin arkasında “terk” edilmiş oldukları için bu adı almışlardır. Gardizi(ölm. 1048-1049) de Nuh‟un oğlu Yafes‟e düşen arazi arasında “Türk diyarı” insandan hali, “terk edilmiş” durumda bulunduğu için Türklere bu adın verildiğini kaydeder. (67)
“Türk” adının bir de XI. asırda KaşgarlıMahmud’un zikrettiği bir izah tarzı vardır. Bu ünlü Türk dilcisi, Türk milletine Tanrı tarafından verildiğini belirttiği “Türk” adının “Olgunluk çağı” demek olduğunu ifade etmiştir. (68)
Türk adının izahında ilk ilmî tecrübenin A. Vambery tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. Buna göre, “Türk”, Türkçede “türemek” manasında olan türe-, veya törü-‟den iştikak etmiş olup, “yaratılmış, mahlûk” manasına gelir. (69)

ZİYA GÖKALP’E GÖRE ‘TÜRK’

Bizde Ziya Gökalp’e göre, “Türk”, “türeli” demektir. (70) Türk tarihine dair tetkikleri ile meşhur W. Barthold da: “Türk kelimesinin Orhun kitabelerinde birçok defa kullanılan “törü” (kanun,  adet, kanunla düzelmiş, birlik kazanmış halk) kelimesi ile münasebettar olduğunu farz etmek mümkündür” (71) demek suretiyle “Türk” adına Gökalp’inkine yakın bir mana vermektedir.
Fakat “Türk” adının çok başka bir mana taşıdığı Orta Çağ Türk vesikalarından anlaşılmıştır. Bu hususta ilk kaynağı ortaya koyan Alman Türkoloğu F. W. K. Müller’in Uygur metinlerinde, cins ismi halinde, tespit ettiğ

Haber Resimleri